آشنایی کلی با ساز سه تار،

تاریخچه ی سه تار

و اجزای تشکیل دهنده سه تار

گرد آوری: موسسه dordo

آشنایی کلی با ساز سه تار: 

ساز سه تار از جمله سازهای اصیل ایرانی است که در نقشه ی موسیقی جهان، در نقطه ی غرب آسیا نواخته می شده است.

تعدادی از عرفای مشهور کشورمان ایران به ساز سه تار اوتار نیز گفته اند. سه تار را از خانواده تنبور دانسته اند و امروزه در مقایسه کلی،

به ساز تار نردیکتر بوده و معمولا نوازندگان تار با ساز سه تار نیز آشنایی دارند و ما نوازندگان زیادی داریم که هردو را به شکل بسیار خوب

مینوازند. سه‌تار از جمله ی ساز های زهی و مضرابی موسیقی کلاسیک ایرانی است که با ناخن دست راست نواخته می‌شود و اگر دقت

کرده باشید سه تار را با انگشت سبابه ی دست راست مینوازند.

این ساز، دارای ۴ سیم می باشد که  از جنس برنز و فولاد ساخته می شود که  در راستای دسته ی سه تار از تاج ساز تا روی کاسه کشیده می شود.

ساز سه‌تار دارای ۲۸ پردهٔ  از جنس روده ی حیوانات یا از جنس ابریشم است که این پرده ها متغیر خواهند بود و بسته به دستگاه یا مقامی که قرار است

اجرا شود میتواند روی دسته تغییر کند.

صدای سه تار می توان گفت تو دماغی بوده و یک صدای زیر و غمگین دارد. گستره صوتی سه تار نزدیک به سه اکتاو است. صدای سه تار همیشه

از صدای تار یا سنتور کمتر است و در ارکستر موسیقی ایرانی، معمولا سه تار را با عود که سازی بم تر از سنتور و تار است، برای اجرای قطعات

قرار میدهند. زیر صدای سه تار در کنار سنتور و تار، بسیار کم شنیده می شود.

سه‌تار از گذشته های خیلی دور  هم‌خانواده با سازهایی چون تنبور و دوتار بوده‌ است و امروزه به تار بسیار نزدیک‌تر است و میتوان گفت

تار و سه تار بسیار پر طرفدار در بین نوازندگان علاقه مند به موسیقی ایرانی می باشد. در موسیقی دستگاهی ایران استفاده از سه‌تار بسیار رواج دارد؛

اگرچه بیشتر برای تک‌نوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، علتش را هم میشود به حجم صدای کمی که دارد ربط داد. این ساز برای هر دستگاه

کوک ویژه‌ای دارد ولی فاصلهٔ چهارم یا پنجم پایین رونده معمولاً بین سیم‌های اول و دوم ثابت است.

نوازندگان سه‌تار برای اجرای آن، در حالت نشسته روی زمین یا صندلی، کاسهٔ ساز را به صورت مورب و با زاویهٔ ۴۵ درجه روی ران راست قرار داده

و با سر انگشتان دست چپ روی پرده‌ها (دستان‌ها) ی روی دستهٔ سه‌تار حرکت می‌کنند و با انگشت اشارهٔ دست راست خود به سیم‌ها ضربه می‌زنند.

معمولاً برای نوازندگی فقط انگشتان اشاره، میانی، حلقه و در بعضی موارد انگشت کوچک دست چپ استفاده می‌شوند اما در آثار استادان، استفاده

از انگشت شست برای پرده‌گیری روی سیم بم نیز کاربرد دارد. در حین نوازندگی سه‌تار، می‌توان با زخمه‌زدن نزدیک به خرک، صدا را کمی زبر و خشن کرد؛

و با انجام این کار نزدیک به گلوی ساز، صدایی نرم و ملایم و اصطلاحاً پخته‌تر تولید می‌شود.

در ساخت ساز سه‌تار از چوب (معمولاً توت گردو و افرا) برای بدنه، و توت برای صفحه و گردو برای دسته و از فلز فولاد و برنز برای سیم‌ها

و از استخوان برای تزئینات دسته، شیطانک و گاهی وقت ها سیم‌گیر استفاده می‌شود.

ساز سه‌تار:

سه‌تار از سازهای مضرابی موسیقی ایرانی است که در ساخت آن از چوب، فلز، زه یا نخ نایلون استفاده می شود.

وسعت سه تار نزدیک به سه اکتاو است. سه‌تار را را معمولاً با مضراب نمی‌نوازند بلكه با ناخن (انگشت سبابه)، نواخته می‌شود.

سه‌تار و انواع سازهای شبیه به‌ آن مانند تنبور و دوتار و چگور در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشته‌است.

تاریخچه سه تار:

سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد (البته سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته می‌شوند

و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سیم «بم» می‌نامند).

با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر

(این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می‌شود یا همان سیم واخن) به این ساز را درک کرده اند. سه تارهای

امروزی دارای چهار سیم هستند.سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار

درویشی به نام مشتاق علیشاه به ساز سه‌تار افزوده است.

چگونگی نواختن سه تار:

سه تار را از خانواده تنبور دانسته اند و امروزه در مقایسه به تار نردیکتر است و معمولا نوازندگان تار با ساز سه تار نیز آشنایی دارند.

سه‌تار در حالت نشسته به صورت افقی روی ران پا قرار می گیرد به نحوی که دسته آن در طرف چپ و کاسه آن در طرف راست نوازنده است.

نوازنده سر انگشتان دست چپ را روی پرده های(دستان) دسته حرکت می دهد و با ناخن سبابه دست راست بر آن زخمه می زند. سه تار را

به علت سبکی وزن ایستاده هم می نوازند.

اجزا سه تار:

ساز سه‌تار دارای دو قسمت کاسه و دسته است. در انتهای دسته، پنجه قرار دارد که محل قرارگرفتن گوشی‌هاست.

•کاسه طنینی سه تار

• صفحه رو

• خرک

• دسته سه‌تار

• پرده

• شیطانک

• سرپنجه

• سیم گیر

• تعداد و جنس سیم‌ها در ساز سه تار

• گوشی

قسمت‌های مختلف سه‌تار:

توضیحات: دسته سه تار در مقایسه با کاسه آن باریکتر است و به صورت لوله‌ای تو پُر از چوب ساخته می‌شود.

•  کاسه طنینی سه تار: 

کاسه طنینی از اجزای سه تار می باشد که کاسه‌ای گلابی شکل و از جنس چوب است و روی دهنه آن صفحه چوبی قرار دارد. کاسه سه تار

را هم یک تکه و هم از ترک‌های به هم متصل شده چوب می‌سازند و به منظور زیبایی گاهی طرح‌هایی با صدف یا استخوان روی آن نصب می‌کنند.

کاسه سه تار از نظر ساختاری مانند کاسهٔ عود یا تنبور است ولی کوچک‌تر از آنها و معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود.

• صفحه رو: 

صفحه روی سه تار از جنس چوب است و معمولا سوراخ‌های کوچکی روی آن ایجاد می‌کنند که خروج صدا را از کاسه طنینی سه تار میسر می‌سازد.

• خرک سه تار: 

خرک نیز از جنس چوب و به طول تقریبی 4 سانتی متر و ارتفاع 7 میلی متر است. سطح زیرین مسطح آن روی صفحه قرار می‌گیرد.

روی خرک سه تار شیارهایی وجود دارد که سیم از روی آن عبور کرده و از هم جدا نگه داشته می‌شود.

• دسته سه تار:

 دسته سه تار در مقایسه با کاسه آن باریکتر است و به صورت لوله‌ای تو پُر به قطر تقریبی 2.5 و طول 40 تا 50 سانتی متر از چوب ساخته

می‌شود. روی دسته سه تار مسطح و پشت آن نیم دایره است و پرده‌ها روی آن بسته می‌شوند. دسته سه تار از یک طرف به کاسه

و از طرف دیگر به سر پنجه متصل می‌شود.

• پرده سه تار:

پرده‌ها نخ‌های باریکی از جنس ابریشم و یا روده ی حیوانات هستند که در عرض دستهٔ سه‌تار به صورت سه‌لایی و چهارلایی بسته

می‌شوند و وظیفهٔ تقسیم‌بندی فواصل موسیقایی را برعهده دارند.

تعداد پرده های سه تار:

تعداد پرده‌های سه تار ۲۶ عدد است که که یکی از آن‌ها قبل از شیطانک بسته می‌شود و فاصلهٔ آن با شیطانک در صدای سه‌تار موثر است.

شایان ذکر است امروزه به مدد دیدگاه متجدد اساتید ساخت سه‌تار نظیر استاد محمدرضا ژاله استفاده از پرده هایی از جنس نایلون کمک با ارزشی

به نوازندگان سه تار به حساب می‌آید. چرا که این جنس پرده اولا حرکت دست نوازنده سه‌تار را به روی دسته را آسان تر نموده ثانیا اجرای تکنیک

ویبره (لرزش) با دست چپ را میسرتر از قبل نموده و ثالثا هیچگونه تغییری بر رنگ صوتی سه‌تار ندارد.

• شیطانک:

 شیطانک بین قسمت اصلی دسته و پنچهٔ ساز سه‌تار قرار می‌گیرد و جنس آن از استخوان و یا پلاستیک است.

کاربرد شیطانک سه تار در هدایت و تقسیم‌بندی سیم‌ها در قسمت بالای دسته می‌باشد.

• سرپنجه سه تار: 

سر پنجه در ابتدای طول دسته و از جنس چوب است و تعداد 4 گوشی دو به دو در طرفین آن قرار گرفته‌اند. گاهی داخل

سر پنجه را به طرف بیرون خالی می‌کنند و سیم‌ها مثل سیم‌های تار بسته می‌شوند. گاهی نیز ممکن است سر پنجه در

امتداد دسته ساخته شود. در این صورت سیم‌ها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشی‌ها بسته می‌شوند.

• سیم گیر: 

سیم گیر از دیگر اجزای ساز سه تار می باشد که قطعه‌ای است چوبی و گاهی از جنس استخوان که در انتهای بدنه کاسه

نصب می‌شود و گره سیم‌ها به شیار روی آن می‌افتند.

• تعداد و جنس سیم‌های سه تار : 

سه تار دارای 4 سیم فلزی با ضخامت‌های متفاوت است. سیم چهارم سه تار را مشتاق علیشاه به آن اضافه کرده است

و برخی این سیم را به نام سیم مشتاق می‌شناسند. سیم یکم یا سیم سفید سه‌تار که از جنس فولاد است. سیم دوم یا

سیم زرد سه‌تار نیز از جنس برنز است. سیم سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا هم‌جنس و هم اندازهٔ سیم یکم است.

سیم چهارم سه‌تار که آن هم زرد رنگ است و از دیگر سیم‌ها قطورتر است.

• گوشی: 

سیم سه‌تار از یک طرف به سیم‌گیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشی‌های کوک شونده در انتهای دسته ساز سه‌تار

بسته می‌شود. با پیچاندن گوشی‌ها ساز سه‌تار کوک می‌شود.

لیست پکیج های آموزشی موسسه DORDO:

دوستان عزیزی که علاقه مند به موسیقی هستند، توجه داشته باشند که در این سایت یعنی سایت موسسه DORDO  آموزش ساز های ایرانی و جهانی

به شکل بسیار کامل و دقیق تدریس شده است و اگر تمایل دارید که به صورت فیلم های آموزشی، به راحتی در مزنل آموزش ببینید می توانید به آموزش های ما سری بزنید.

در پایین تر لیست تمام پکیج های آموزشی موسسه DORDO قرار داده شده است. به منظور آشنایی عزیزان با سبک آموزشی ما و شیوه ی تدریس هر مدرس،

ما جلسه اول را رایگان قرار دادیم که دوستان با سبک آموزشی آشنا شوند.

جلسه اول آموزش تنبک و خرید این پکیج (کلیک کنید)

جلسه اول آموزش دف و خرید این پکیج (کلیک کنید)

جلسات اول پکیج طلایی گیتار و رفع اشکال گیتار (تخفیف ویژه در صورت خرید هر دو، کلیک کنید)

جلسه اول آموزش کاخن و خرید این پکیج (کلیک کنید)

جلسه اول آموزش بیتباکس و خرید این پکیج (کلیک کنید)

جلسات اول پکیج طلایی تنبک و دف (تخفیف ویژه در صورت خرید هر دو، کلیک کنید)

پکیج جامع خوانندگی (سلفژ و صدا سازی)

آموزش حرفه ای سلفژ (کلیک کنید)

خرید پکیج جامع آموزش خوانندگی و گیتار پاپ (  ساعت فیلم)

آموزش گیتار کلاسیک از صفر تا حرفه ای

آموزش سنتور از مبتدی تا پیشرفته

لینک صفحه آپارات ما

لینک پیج اینستاگرام موسسه

لینک تمام پکیج های آموزشی سایت dordo

لینک صفحه اصلی گوگل

لینک مقالات سایت

لینک بازگشت به صفحه اصلی سایت

لینک آموزش های رایگان ما

برای اطلاعات بیشتر راجع به پکیج و ارتباط با مدرس یا مشاوران ما میتوانید با ما تماس بگیرید:

09387455448

09378957738

آیدی های تلگرام ما:

dordo1@

dordo2@

پیج اینستاگرام موسسه dordo:

dordo_ir