آموزش تئوری موسیقی پایه – بخش اول

گرد آوری: علی عارف نیا

تئوری موسیقی پایه برای تمام ساز های ملودیک یکسانه. البته در بعضی قسمتها ممکنه برای هر ساز مطالبی اضافه یا کم بشه. اما در ساز های ملودیک غربی وجه مشترک بسیار وجود داره. در هر صورت خوندن این مقاله به تمام هنرجویان موسیقی در ساز های مختلف بسیار کمک میکنه. اگر قصد داری گیتار بزنی، پیانو بزنی، ویلن ،کلارینت، سنتور، تار، سه تار و هزاران ساز ملودیک دیگه، خوندن این مقاله به شما کمک میکنه.

الفبای موسیقی: شما هر زبانی رو در دنیا بخوای یاد بگیری باید یه سری حروف رو حفظ کنی. پس هر زبانی الفبای خودشو داره. مثلا الفبای فارسی 32 حرف داره. زبان انگلیسی 26 حرف داره. موسیقی هم یک زبان هست. بنابراین باید یک سری حروف داشته باشه. موسیقی کلا هفت تا نت اصلی داره. این حروف عبارت اند از:

به عنوان مثال: همیشه بعد از نت C، همیشه نت D هست. یا مثلا بعد از نت G، همیشه نت A هست. یا قبل از نت G، همیشه نت F هست. پس ترتیبشونو حفظ کنید. شما عقبو جلوی هر نت رو باید بدونی چیه. مثلا جلوتر از نت می، نت فا وجود داره. عقبتر از نت می، همیشه نت ر هست. همین الان حفظ کنید: دو ر می فا سل لا سی. حالا برعکسشو هم حفظ کنید: سی لا سل فا می ر دو.
در جدول بالا در ردیف اول شماره گذاشتیم که نشون میده هر نت، کدوم درجه هست. در ردیف دوم، شکل انگلیسی نت رو نوشتیم که البته به شکل تلفظ انگلیسی نمیخونیم اینهارو. مثلا از چپ به راست نمیگیم: سی دی ای اف جی ای بی سی. در ردیف سوم، تلفظ هر نت رو قرار دادیم. به نت C نمیگیم سی، میگیم دو. یا مثلا به G نمیگیم جی، میگیم سل. بنابراین هرچی در ردیف سوم میبینید میشه تلفظ اون حروف. در ردیف چهارم هم تلفظ حروف به صورت انگلیسی نوشته شده. پس فقط انگلیسی مینویسیم ولی تلفظش در ردیف سوم هست. ترتیب این حروف به شدت اهمیت داره.

مفهوم اکتاو (octave):

در واقع اکتاو یعنی هشت تایی. به توالی هر هشت نت پشت سرهم یک اکتاو میگیم. در واقع میشه راحتتر معنیش کرد: اکتاو فاصله دو نت همنام متوالی هست. برای اینکه این مفهوم براتون جا بیفته یک مثال ساده میزنم: هر یک سال چند ماه هست؟ پاسخ مشخصه شما  سریع میگی 12 ماه. پس توالی دوازده ماه پشت سر هم تشکیل یک سال رو میده و برای کاملتر کردن صحبت هام یه سوال دیگه میپرسم . فرض کنید الان اسفند ماه هست. اگر ما دوازده ماه بریم جلو تر بازم به چی میرسیم؟ باریکلا. دوباره میرسیم به اسفند ماه. بیاید بشماریم: اسفند.فروردین.اردیبهشت.خرداد.تیر.مرداد.شهریور.مهر.آبان.آذر.دی. بهمن اسفند. پس بازم به اسفند رسیدیم. یه مثال دیگه. فرض کنید الان خرداد ماه هست. اگه دوازده ماه دیگه بریم جلوتر به کدوم ماه میرسیم؟ باریکلا بازم به خرداد میرسیم. پس شما از هر ماه که دلت بخواد، دوازده ماه بری جلوتر، میرسی به همون ماهی که ازش شروع به شمارش کردی. در موسیقی، اکتاو همون یک سال خودمونه. نت ها هم همون ماه ها هستن.

C-D-E-F-G-A-B-C  مثلا اگه نگاه کنید میبینید نت اول و نت هشتم تکراری و همنام هستن. حالا حتما نباید از دو شروع بشه. میتونه از هر نتی شروع بشه. مثلا: F-G-A-B-C-D-E-F باز هم اگه دقت کنید نت اول که فا هست در هشتمین بار تکرار شده و نت هشتم هم فا شده. شما از هر نت شروع کنید هشتمین نت میشه تکرار همون نت قبلی. کافیه فقط ترتیب حروف الفبا رو برید جلو. مثال دیگه:

A-B-C-D-E-F-G-A

پس امیدوارم تا اینجای کار رو خوب توضیح داده باشم. ما فقط یک اکتاو نداریم. میتونه تا چندین اکتاو باشه. تفاوت صدای نت اول با نت هشتم که هر دو هم نام هستن در چی میتونه باشه؟ ببینید هر چقدر شما میری جلو تر صداها زیرتر و زنونه تر میشن. هرچقدر میای عقبتر صدا بم تر و مردونه تر میشه. درحالت عادی، صدای آقایون از صدای خانم ها یک اکتاو بم تر هست. یک مثال برای درک بهتر ای مفهوم:

C-D-E-F-G-A-B-C-D-E-F-G-A-B-C

در بالا، اولین C مربوط به اکتاو اول هست. دومین C مربوط به اکتاو دوم هست و سومین C مربوط به اکتاو سوم هست. جنس صدای نت

C اول نسبت به C دوم یک اکتاو بم تر هست. C سوم نسبت به C اول ،دو اکتاو زیر تر هست. حالا میتونه از هر نتی شروع بشه:

G-A-B-C-D-E-F-G-A-B-C-D-E-F-G-A-B-C-D-E-F-G

اکتاو ها هرچقدر عددشون میره بالاتر صدای زیر تری دارند. اصطلاحا جیغ تر میشه. هرچی عدد اکتاو پایینتر باشه صدای بم تری خواهیم داشت. اکتاو میتونه تا بی نهایت باشه ولی باید دقت کرد به جایی میرسه که دیگه گوش انسان معمولی نمیتونه بشنوه اون صدا رو. یا از اینطرف، میتونه به قدری بم بشه که باز هم انسان نتونه اون صدا رو بشنوه. اگه دقت کنید شنیدید میگن اسب، سگ یا یه سری از حیوانات میتونن زودتر از هر موجودی صدای زلزله رو بشنون یا حیوانات میتونن یه صداهایی رو بشنون که ما نمیشنویم. محدوده صدایی که ما انسان ها میتونیم بشنویم یک بسامد و فرکانس خاص خودشو داره. حیوانات هم به همین صورت. پس شما اکتاو رو به شکل کامل باهاش آشنا شدید. اکتاو کاربرد های بسیاری داره. محدوده ی صدای ساز ها با اکتاو مشخص میشه. مثلا گیتار تا سه و نیم اکتاو رو قادر به اجرا هست. ساز سه تار، تا نزدیک به سه اکتاو محدوده صوتی داره. وسعت صدای ساز تار نزدیک به سه اکتاو هست یا مثلا وسعت ویلن چهار و نیم اکتاو هست. بیشترین وسعت صدا مربوط به پیانو هست که بیشترین وسعت صدا رو در بین تمام سازهای ایرانی و جهانی دارا هست به جز( ارگ کلیسا). پیانو تا هفت اکتاو وسعت صدا داره. حتما شنیدید که استاد مجمدرضا شجریان بسیار بالا میخونند. این در حقیقت به همین اکتاو مربوط میشه. استاد شجریان تا سه اکتاو میخوانند. فرزندشون همایون شجریان طبق صحبت های خودش چهار تا نت می بمل رو میخونن. یعنی سه اکتاو.  البته انگشت شمار هستن در ایران که همچین توانایی داشته باشن. از کاربرد های دیگه اکتاو در کوک کردن ساز ها هست. در تمام ساز ها، هر سیم یک نت مختص به خود در اکتاو مختص به خود هست. مثلا سیم ششم گیتار، نت E اکتاو دوم هست. اگر شما اینو ندونی و زیاد گوشی هارو پیچ بدی به راحتی سیمتون پاره میشه. مثلا اگه تا می اکتاو سوم پیچ بدی سیم پاره میشه. توان سیم شش تا اکتاو دوم هست بنابراین اگه تا اکتاو سوم پیچ بدید به راحتی پاره میشه. درنتیجه هرچقدر سفت تر کنید به اکتاوهای بالاتر میرسید و هرچقدر شل کنید  صدای سیم بم تر و درنتیجه اکتاو پایینتر میاد. مثلا سیم اول گیتار می اکتاو چهارم هست. درسته که سیم ششم و سیم اول هر دو می هستن ولی شماره اکتاوشون باهم فرق داره. یعنی سیم اول دو اکتاو از سیم ششم زیر تر هست. اگر شما سیم اول رو می اکتاو سوم کوک کنی، اشتباه کوک کردی. باید یه اکتاو دیگه ببری بالاتر تا به اکتاو چهارم برسی و در اون صورت کوک هست. پس اکتاو کاربردهای فراوانی داره. ما در موسسه آموزش مجازی dordo تمام تلاشمون رو میکنیم که همه ی مفاهیم رو به زبان ساده و قابل فهم درس بدیم.  فکر میکنم به راحتی تونستم توانایی خودم رو در تدریس و شیوه ی بیان مفاهیم نشون بدم. بزرگترین هدف در موسسه آموزش مجازی دردو، رضایت هنرجو از شیوه ی تدریس ما بوده و هست. اگر ما بتونیم هر شخصی با هر نوع شرایطی رو در شیوه تدریس راضی نگه داریم و به راحتی بتونه با تدریس مجازی ما آموزش ببینه یعنی ما در کارمون موفق بودیم. عزیزان دل برای اطلاعات بیشتر از شیوه تدریس بنده و اطلاع از قیمت پکیج و همچنین بررسی جلسه اول که رایگان هست میتونید از لینک زیر چک کنید و اگر رضایت داشتید میتونید پکیج آموزشی ما رو تهیه کنید:

https://dordo.ir/product/%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%da%af%db%8c%d8%aa%d8%a7%d8%b1-%d9%be%d8%a7%d9%be/